Almanya’da, yabancı uyrukluların bir işverene bağlı olarak (“işçi” veya “müstahdem” statüsünde çalışmaları ve işverenlerin yabancı uyruklu “işçi” çalıştırmaları, uluslararası anlaşmalarda aksi öngörülmedikçe, Federal Çalışma Kurumu’nun iznine bağlıdır.
Avrupa Birliği üyesi ülkeler ve Avrupa Serbest Ekonomik Bölgesi Anlaşmasına taraf ülkeler vatandaşları ve aile bireyleri ile “süresiz oturma izni” (unbefristete Aufenthaltserlaubnis) veya “oturma hakkı” (Aufenthaltsberechtigung) sahibi yabancılar çalışma müsaadesinden muaf tutulmuşlardır.
Çalışma müsaadesi; “çalışma izni” (Arbeitserlaubnis) ve “çalışma hakkı” (Arbeitsberechtigung) olarak iki ayrı “tür”de verilmektedir.
“Çalışma izni”, yabancı uyruklunun daimi ikametgahının Almanya’da olması, yabancı uyruklunun istihdamının iş piyasasını olumsuz yönde etkilemeyecek olması, yabancı uyruklunun çalıştıracağı işe talip Alman veya eşdeğer uyruklu (örneğin, AB üyesi ülkeler vatandaşlığını taşıyan) işçi bulunmaması ve yabancı uyruklunun iş koşullarının, kıyaslanabilir nitelikteki bir Alman uyruklu işçinin iş koşullarından daha elverişsiz olmaması halinde verilmektedir.
İşe ilk girenlere verilecek “çalışma izinleri”, yabancının talep tarihinden önce 5 yılı aşmayan belirli bir süre “izinli” veya “müsamahalı” (Duldung) olarak Almanya’da ikamet etmiş olması veya belirli bir süre önce Almanya’ya girmiş olması koşuluna bağlanabilmektedir.
Çalışma izinleri “süreli” (örneğin, 1 veya 2 yıl) verilebilmekte ve belirli bir “işyeri”, “meslek grubu”, “işkolu” veya “mülki alan” ile sınırlandırılabilmektedir.
“Çalışma hakkı”, yabancı uyruklunun; “oturma izni” (Aufenthaltserlaubnis) veya “özel oturma izni” (Aufenthaltsbefugnis) sahibi olması, Almanya’da, sigortaya tabi bir işte, yasal olarak 5 yıl çalışmış olması veya 6 yıldan beri kesintisiz olarak Almanya’da ikamet ediyor olması ve iş koşullarının, kıyaslanabilir nitelikteki bir Alman uyruklu işçinin iş koşullarından daha elverişsiz olmaması halinde verilmektedir.
“Çalışma hakkı”, çıkarılan Tüzüklerde aksi öngörülmedikçe, “süresiz” ve belirli bir “işyeri”, “işkolu” veya “mülki alan” ile sınırlandırılmaksızın verilmektedir.
Federal Çalışma ve Sosyal Düzen Bakanlığı (yeni adıyla Federal Ekonomi ve Çalışma Bakanlığı ve Sağlık ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı), yasal düzenlemeler yoluyla (tüzük, yönetmelik..çıkarmak suretiyle), yukarıdaki esaslara istisnalar ve sınırlamalar getirebilmektedir.
Yabancıların çalışma müsaadelerini düzenleyen 17 Eylül 1998 tarihli yeni Tüzüğün (Kanun Kuvvetinde Kararnamenin) (Arbeitsgenehmigungsverordnung –ArGV) 13’üncü maddesi, Türk uyruklu işçilerin ve aile fertlerinin AB üyesi ülkelerde iş piyasasına girişlerini düzenleyen 1/80 sayılı Türkiye-AET Ortaklık Konseyi Kararının lehte hükümlerini saklı tutmuştur.
Kaynak: Berlin Büyükelçiliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği